De graftombe van Willem van Oranje bevindt zich in de kerk van de Heilige Maria Magdalena in Den Haag, Nederland. De kerk werd gebouwd in 1810 en heeft een rechthoekige vorm. Zij bevat twee zijkapellen en een hoofdkapel met een altaar onder een gewelfd plafond. De graftombe bevindt zich aan de zuidmuur tegenover de ingang, te midden van andere graven en gedenktekens voor leden van het Huis van Oranje-Nassau.
Willems lichaam rust boven op zes zwarte marmeren treden die naar beneden leiden naar een laag niveau waar zijn vrouw Anne ligt begraven, samen met hun zoon prins Willem Hendrik; ze worden omringd door urnen met hun harten die werden verwijderd tijdens autopsies nadat beiden jong stierven (Anne was 24).
Het Huis van Oranje is een machtige en prestigieuze lijn in de Nederlandse geschiedenis, maar zo is het niet begonnen. In 1477 vermoordde Willem de Zwijger Engelis VI om de monarchie over te nemen nadat zijn halfbroer Karel was afgetreden omdat hij met een Franse prinses was getrouwd zonder goedkeuring van het parlement of de burgers. Die zich verraden voelden dat hun land niet werd geregeerd door iemand met nauwe banden zoals vroeger toen Holland slechts één provincie was onder de controle van Bourgondië. Nu waren er twee afzonderlijke entiteiten die al snel wereldberoemd zouden worden, grotendeels dankzij deze man genaamd “Willem”
In 1584 echter, op 44-jarige leeftijd, terwijl hij de mis bijwoonde in de kathedraal van Delft.
Tijdelijk grafmonument
Het lichaam van Willem van Oranje werd begraven in een ondergrondse kelder onder de Nieuwe Kerk. De prins kon niet te ruste worden gelegd bij zijn voorouders, dus het is begrijpelijk dat hij een speciale plek nodig had – vooral nadat hem de toegang in Breda tijdens de Spaanse bezetting (1584) was ontzegd.
Een sober, tijdelijk graf werd opgericht op de plaats van het indrukwekkende eerbetoon van vandaag. Het bestond uit een baldakijn met een lege doodskist eronder en diende vele tientallen jaren zijn doel. Totdat het duidelijk werd dat de mensen meer wilden zien dan alleen maar een stenen markering op de plaats waar het leven van een man te vroeg eindigde. Terwijl ze nog steeds konden zwijgen over wat er daarna gebeurde om zijn familienaam niet verder te schande te maken dan nodig was.
Bouw van een grafmonument
Willem van Oranje was vermoord, en ons land was in oorlog met Spanje. Het gebrek aan geld om de kostbare onderneming te bekostigen maakte het moeilijk om direct na zijn dood een waardig gedenkteken op te richten; pas tijdens het Twaalfjarig Bestand kon aan de oplossing van dit probleem worden gewerkt – daarom hebben we nu een prachtig monument ter nagedachtenis.
In 1613 kreeg de beroemde architect en beeldhouwer Hendrick de Keyser de opdracht een mausoleum voor Willem van Oranje te ontwerpen. Voor de bouw ervan werden vier soorten marmer gebruikt en grote beelden van brons, die 30 duizend gulden kostten (vergelijkbaar met nu).
Hendrick de Keyser (1565-1621)
Hendrick de Keyser was een Nederlandse architect en beeldhouwer. Hij wordt het best herinnerd voor zijn werk aan de Westerkerk in Amsterdam, die hij ook ontwierp; als bekende figuren zoals Willem van Oranje met zijn witte marmeren standbeeld (dat internationaal bekend werd) of bustes gemaakt van terracotta klei door andere kunstenaars tijdens Hendricus’ beeldhouwerscarrière ook! Hoewel hij stierf voordat het zover was – 1621 om precies te zijn – kunt u nog steeds genieten van de stadsgezichten die nu in De Munt toren in Delft te zien zijn, want dat project werd voltooid door zoon Pieter nadat hij was overleden.
Het grafmonument
Het graf van Willem III is een grandioos gebouw met een ingewikkeld gebeeldhouwd gewelf, dat op zes stenen zuilen staat. Bovenop drie marmeren treden en aan zijn voeten ligt zijn rustplaats: het witgemarmerde standbeeld met daarboven een engelachtige bronzen vrouw die haar gevallen heer bezingt Nederlandse prins die Engeland in 16e eeuwse oorlogen onder één kroon verenigde. Voordat hij zelf koning werd als Jacobus I nadat de door strijd vermoeide voorgangers Hendrik VIII en Mary Tudor afstand deden van hun troon na een decennia durende burgeroorlog die in heel Europa verwoestingen had aangericht. Maar de Britse eilanden grotendeels ongemoeid had gelaten totdat Schotten de kust van Calvados bij Bayeux binnenvielen en een nasleep achterlieten die nu bekend staat als de tragedie van het Kanaal toen 600 schepen verloren gingen. Omdat veel kapiteins signalen van het leidende schip negeerden.
Symboliek
Het grafmonument toont een groot respect voor Willem van Oranje. De afbeelding van hem in zijn harnas, met vier obelisken en een zwevende bronzen vrouwenfiguur die bezingt hoe groots hij als generaal was, verwijst daarnaar – en bewijst wie het waard is om hier te worden herdacht! Dat hij onder een baldakijn ligt dat alleen is voorbehouden aan prominenten en vorsten, herinnert ons er nog eens aan dat onze gevallen held niets minder dan bewondering verdient van iedereen om ons heen.
De vier bronzen vrouwenfiguren vertegenwoordigen de belangrijkste deugden van Willem van Oranje. Libertas (liefde voor de vrijheid) wordt vertegenwoordigd door een vrouw met hoed, Religio (godsdienst) toont haar geloof door middel van open boek en kerk model. Terwijl Justitia (rechtvaardigheid) een weegschaal in een hand houdt, evenals een eikentak die toevallig ook dienst doet als haar kroon. Fortitudo (kracht) houdt de leeuwenvacht trots vast en toont zowel kracht en moed achter dit alles.
De prins is afgebeeld in een slapende houding, met zijn slaapmuts en pantoffels op. Deze houding verwijst naar de eeuwige slaap waaruit hij op een dag getrouw hoopt te ontwaken door het marmeren hondje aan de voeten, voorgesteld als symbool.
Het grafschrift maakt duidelijk dat Willem van Oranje een Vader des Vaderlands is, de stichter van de Republiek. Die hij hielp in de strijd tegen Spanje en het herstel van oude wetten die ertoe leidden dat het protestantse christendom dominanter werd.
Een bronzen naaktkind rouwt om zijn dode lichaam op dit monument terwijl andere kinderen plechtig omhoog kijken terwijl ze hun respect betuigen.
Restauratie
Zout had het marmer ernstig aangetast, daarom was eind jaren negentig een uitgebreide restauratie nodig. De stukken van de tombe werden in 850 kleine stapjes gedemonteerd en vervolgens vier jaar lang gespoeld om schadelijke chemicaliën te verwijderen. De restauratiewerkzaamheden werden afgelopen mei eindelijk afgerond; bezoekers kunnen dit indrukwekkende grafmonument nu weer elk jaar met 150 duizend mensen bewonderen.